Kasjan Jan Mirosław (1933 – 2010) – folklorysta, historyk literatury, tłumacz i edytor, poeta. Studiował filologię polską na UMK w Toruniu i z tą uczelnią związał swą karierę akademicką, przechodząc wszystkie jej szczeble i piastując różne funkcje (m.in. wicedyrektora Instytutu Filologii Polskiej oraz kierownika Zakładu Literatury Polskiej Romantyzmu i Pozytywizmu). Stopień doktora w zakresie nauk humanistycznych uzyskał na podstawie rozprawy doktorskiej Przysłowia i metaforyka potoczna w twórczości Słowackiego, napisanej pod kierunkiem prof. Juliana → Krzyżanowskiego i obronionej w 1964 roku. Praca ukazała się drukiem w 1965 roku.Kolejna jego ważna rozprawa – Poetyka polskiej zagadki ludowej (1976), stała się podstawą uzyskania przez Kasjana habilitacji. Siedem lat później tekst w zmienionej, poszerzonej wersji opublikowany został jako monografia pt. Polska zagadka ludowa (1983). Do tej pory jest to jedna z najlepszych polskich książek naukowych o zagadce, do której chętnie odwołują się zarówno folkloryści, jak i badacze literatury (Baśń… 2007; Wróblewska 2007; Wrocławski 2013, s. 10). Kasjan przedstawił w niej nie tylko specyfikę ludowego języka liryki, scharakteryzował obecność zagadki w większych formach folkloru, jak pieśń czy bajka, ale pokazał mechanizmy tworzenia mowy szyfrowanej, do której chętnie odwołują się twórcy poezji. Dopełnieniem monografii o zagadce stała się wydana własnym nakładem autora antologia tekstów z komentarzem, pt. Zagadki rozmaite i pytania służące zabawie i nauce, zawierająca przykłady od literatury staropolskiej do współczesnej. Tom został wydany ponownie w 1994 roku przez Wydawnictwo UMK. Profesurę Jan Mirosław Kasjan uzyskał w 1989 roku na podstawie dorobku i przekrojowego zbioru jego prac Siostrzane muzy. Studia o literaturze ustnej i pisanej (1986).
W następnych latach Profesor wydawał kolejne rozprawy folklorystyczne i komparatystyczne. W 1994 roku opublikował Usta i pióro. Studia o literaturze ustnej i pisanej. Znalazły się w tej książce istotne dla folklorystów prace poświęcone m.in. zamawianiom, → bajce zwierzęcej i jej źródłom, a także ludowym inspiracjom poezji Juliusza Słowackiego. W tym samym roku publikuje przekład prozy ludowej naszych wschodnich sąsiadów – Na przełęczy światów: 150 ukraińskich baśni, gadek, humoresek i podań ludowych (1994). W 2000r. ukazał się kolejny tom jego prac – Nad Seretem i nad Skrwą, poświęcony przede wszystkim teorii folkloru oraz oralnej twórczości Ukrainy. Wśród artykułów, przedrukowanych z czasopism i prac zbiorowych, na uwagę zasługują interesujące studia o Wernyhorze jako postaci z polsko-ukraińskiego pogranicza, o polskich i ukraińskich balladach oraz o → bajkach ludowych. Znalazł się tam również bardzo osobisty w tonie tekst Ze wspomnień folklorysty i tłumacza, w którym Profesor wyjaśnia swe fascynacje kulturą ukraińską i opisuje dylematy związane z przekładem na język polski bliskiej mu twórczości oralnej naszych wschodnich sąsiadów. Zbiór szkiców wraz ze wznowionym tomem przetłumaczonych przez Kasjana dum ukraińskich, opatrzonych krytycznym komentarzem – „Na ciche wody”: ludowy epos Ukrainy (1973; wyd. II poprawione 2000), można uznać za zwieńczenie badań Profesora nad folklorem.
Od początku swej kariery naukowej Kasjan miał określone zainteresowania naukowe, wśród których na pierwszy plan wysuwała się literatura romantyczna, zwłaszcza twórczość Juliusza Słowackiego. W centrum badań znajdowały się również tzw. małe formy folkloru, takie jak → przysłowie, → zagadka, zamawianie, oraz → pieśń i bajka ludowa – polska i ukraińska. Na ich temat Profesor napisał wiele rozpraw, publikowanych w polskich i zagranicznych pracach zbiorowych oraz czasopismach. Współpracował przede wszystkim z „Ukraińskim Kalendarzem”, w którym zamieszczał swe przekłady i artykuły o folklorze i literaturze, a także z „Literaturą Ludową”. Na jej łamach publikował swoje najważniejsze prace folklorystyczne, w tym bajkoznawcze, m.in. Przemiany bajki o zającach i żabach (1994, s. 31-42) i O paradoksach w polskiej i ukraińskiej bajce ludowej (1997, s. 17-27). W „Literaturze Ludowej” ukazywały się również jego przekłady z języków obcych, głównie z niemieckiego i angielskiego, m.in. artykułów Axela Olrika (Prawa epickie poezji ludowej, 1972, s. 36-45), Maxa Lüthiego (Cechy narracji w bajce ludowej, 1982a, s. 63-69; Zabójca smoka. O stylu bajki 1982b, s. 36-44), Janosa Hontiego (Świat bajki, 1983, s. 43-66), Stitha Thompsona (Bajki o zwierzętach, 1982, s. 45-60) oraz Alana Dundesa (Typologia strukturalna opowieści ludowych Indian północnoamerykańskich, 1985, s. 27-40). Dzięki tym publikacjom docierały do szerokiego grona badaczy nowe jak na czasy PRL-u metody interpretowania i badania → bajki magicznej oraz zwierzęcej, teorie dotyczące związków mitu z twórczością oralną, jak również informacje na temat specyfiki folkloru skandynawskiego, niemieckiego i indiańskiego. Do dziś przetłumaczone przez Kasjana rozprawy należą do kanonu lektur każdego badacza tradycyjnych przekazów ludowych. Do ogromnych zasług Profesora jako tłumacza także należy zaliczyć jego publikacje przybliżające polskim odbiorcom folklor ukraiński – wspomniane antologie ballad i bajek.
Równolegle do prac naukowych i translatorskich Kasjan prowadził szeroko pojętą działalność artystyczną. Tłumaczył na język polski wiersze poetów niemieckich, ukraińskich, bułgarskich i włoskich, a jednocześnie przekładał rodzimą poezję na języki obce, zwłaszcza na ukraiński, który był mu szczególnie bliski z racji związków rodzinnych z Ukrainą. Sam pisał wiersze, czego efektem są tomiki poetyckie, zawierające nierzadko przekłady z literatur obcych: Ognisko i ciemny wiatr (1962), Gałązka mroku (1967), Progi (1980), Znikające aureole (1990) oraz Obnażona ziemia (1996). Do 2002 roku Profesor łącznie opublikował ponad 250 różnego typu prac (Głowacka 2003, s. 371-396).
Jan Mirosław Kasjan był członkiem licznych towarzystw i organizacji naukowych polskich oraz zagranicznych, m.in. Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (od 1969 roku), II wydziału Towarzystwa Naukowego w Toruniu (od 1971 roku), Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN (od 1981) i Komisji Folklorystycznej PAN (od 1983), a także Towarzystwa Naukowego im. Szewczenki we Lwowie (od 1998). Był też wielokrotnie nagradzany na poziomie lokalnym oraz ogólnopolskim.
Jan Mirosław Kasjan uznawany jest za twórcę tzw. toruńskiej folklorystyki, gdyż rozwinął na UMK badania nad folklorem i jego związkami z literaturą. W Zakładzie Folklorystyki i Literatury Popularnej w Katedrze Kulturoznawstwa UMK znajduje się bogate archiwum prac magisterskich i doktorskich napisanych pod kierunkiem Profesora, w tym rozprawy zawierające cenne materiały zebrane przez studentów w trakcie badań terenowych. Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu dysponuje prywatnym archiwum nagrań Profesora, wśród których są m.in. pieśni i bajki ludowe (zob. Netografia).
Źródła: Dundes A.,Typologia strukturalna opowieści ludowych Indian północnoamerykańskich, przeł. Kasjan J.M., LL 1985, nr 5/6;Honti J., Świat bajki, przeł. Kasjan J.M., LL 1983, nr 1; Kasjan J.M., Axela Olrika „Prawa epickie poezji ludowej” – próba komentarza, [w:] Wszystek krąg ziemski, red. Kowalski P., 1998; Kasjan J.M.,Na ciche wody. Dumy ukraińskie, 1973; Kasjan J.M.,Na przełęczy światów. 150 ukraińskich baśni, gadek, humoresek i podań ludowych,2000;Kasjan J.M.,Nad Seretem i nad Skrwą,2000; Kasjan J.M., Maxa Lüthiego koncepcja bajki, [w:] tenże, Usta i pióro. Studia o literaturze ustnej i pisanej, 1994; Kasjan J.M., O czasach w bajce ludowej, „AUNC. Studia Slavica III. Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 331, 1999; Kasjan J.M., O paradoksach w polskiej i ukraińskiej bajce ludowej, LL 1997, nr 4/5; Kasjan J.M.,Polska zagadka ludowa,1983; Kasjan J.M.,Przysłowia i metaforyka potoczna w twórczości Słowackiego Siostrzane muzy, 1978;Kasjan J.M., Przemiany bajki o zającach i żabach, [w:] tenże, Usta i pióro. Studia o literaturze ustnej i pisanej, 1994; Kasjan J.M.,Usta i pióro. Studia o literaturze ustnej i pisanej, 1994;Kasjan J.M.,Zagadki rozmaite i pytania służące zabawie i nauce,1994; Lüthi M., Cechy narracji w bajce ludowej, przeł. Kasjan J.M., LL 1982a, nr 2, s. 63 – 69; Lüthi M., Zabójca smoka. O stylu bajki, przeł. Kasjan J.M., LL 1982b, nr 3; Olrik A., Prawa epickie poezji ludowej, przeł. Kasjan J.M., LL 1972, nr 3; Ranke K., Rozważania o istocie i funkcji bajki, przeł. Kasjan J.M., LL 1997, nr 2; Thompson S., Bajki o zwierzętach, przeł. Kasjan J.M., LL 1982, nr 1.
Opracowania: Baśń – oralność – zagadka, t. 1, red. Jakuboze A., Pobieżyńska M. E., 2007; Głowacka P., Bibliografia prac prof. Jana Mirosława Kasjana za lata 1951-2002, [w:] W kręgu folkloru, literatury i języka. Prace poświęcone prof. Janowi Mirosławowi Kasjanowi w 70. rocznicę urodzin, red. Jakitowicz M., Wróblewska V., 2003; Jakitowicz M., Jan Mirosław Kasjan: portret twórcy, „Rocznik Kulturalny Pomorza i Kujaw” 2001, t. 16; Wrocławski K., Folklorystyka słowiańska w Polsce w minionym 60-leciu, „Pamiętnik Słowiański” 2013, nr 63; Wróblewska V., Jan Mirosław Kasjan (9 lipca 1933 – 21 kwietnia 2010), „Pamiętnik Literacki” 2010, z. 4; Wróblewska V., Ludowa bajka nowelistyczna (źródła – watki – konwencje), 2007.
[b.a.], Dźwiękowa podróż w przeszłość. O archiwum Profesora Kasjana,http://etnomuzeum.pl/dzwiekowa-podroz-w-przeszlosc-o-archiwum-profesora-kasjana/ [dostęp: 20.05.2017].
