Siarkowski Władysław Czesław (1840-1902) – ksiądz, historyk i etnograf amator, członek Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie, związany z ziemią kielecką, gdzie pełnił posługę duszpasterską oraz prowadził badania terenowe. Urodził się 28 lutego 1840 r. w Imielnie koło Jędrzejowa. Wykształcenie odebrał w krakowskiej Szkole Wydziałowej św. Barbary oraz Gimnazjum św. Anny, a następnie przeniósł się do Kielc, gdzie ukończył Seminarium Duchowne. Działalność duszpasterską prowadził początkowo w Proszowicach, następnie w Kielcach i Kijach koło Pińczowa (Michalska-Bracha, Bracha 2000, s. XIII) i tam też odbywał swoje „wycieczki archeologiczne”, podczas których zbierał materiały dotyczące kultury ludowej i historii regionu.
Pierwsze popularyzatorskie teksty o tematyce etnograficznej, archeologicznej i historycznej publikował Siarkowski na łamach gazet regionalnych, m.in. „Gazety Kieleckiej”, „Przeglądu Katolickiego”, „Zorzy”, „Ogniska Domowego”, „Kłosów” oraz „Biblioteki Warszawskiej” (Firlej 2000, s. XXVII-XXVIII). Artykuły te zwróciły uwagę Oskara → Kolberga, który w 1876 r. zaprosił księdza do współpracy z Komisją Antropologiczną AU (Skrukwa 1969, s. 248). W „Zbiorze Wiadomości do Antropologii Krajowej”, czasopiśmie wydawanym przez Komisję, wydrukowano łącznie 5 tekstów Siarkowskiego, z czego na szczególną uwagę zasługują Materiały do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc (1878-1880) i Materiały do etnografii ludu polskiego z okolic Pińczowa(1885). Rozprawy te zostały uporządkowane zgodnie z wymogami stawianymi monografiom etnograficznym przez Komisję Antropologiczną AU. Wyraźnie zaznacza się w nich także wpływ lektury Ludu Oskara Kolberga (Skrukwa 1969, s. 251-252). Stanowią możliwie pełny zbiór tekstów ludowych, opisów obrzędów, zwyczajów, wierzeń, kultury materialnej i życia codziennego, które jednak nie zostały poddane naukowej interpretacji w myśl przekonania o pierwszeństwie konieczności gromadzenia świadectw kultury, w obrębie której dokonują się nieodwracalne zmiany (Górski 1965, s. 373). W obu monografiach brakuje oddzielnych rozdziałów poświęconych prozie ludowej, a chłopska twórczość ustna reprezentowana jest przede wszystkim przez → pieśni obrzędowe, piosenki i ballady. Jednak w partiach poświęconych gwarze, medycynie ludowej i demonologii przytacza Siarkowski fabuły → podań wierzeniowych oraz → legendy i → bajki ajtiologiczne. W monografii poświęconej Kielecczyźnie znalazły się cztery realizacje popularnych → wątków, tłumaczące pochodzenie pewnych przekonań lub stanowiące ilustrację gwary opisywanej społeczności. Z kolei w rozprawie poświęconej ludowi okolic Pińczowa zamieścił Siarkowski aż 17 podań i 3 bajki ajtiologiczne, które podobnie jak we wcześniejszej jego pracy pełnią rolę egzemplifikacji przedstawianych zagadnień z zakresu demonologii i poglądów na temat świata przyrody, np. w rozdziale Materiałów do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc poświęconym zwyczajom i wierzeniom rolniczym znalazł się wariant bajki ajtiologicznej T 2635 „Chciwa baba (Zmniejszone kłosy)” o → karze wymierzonej ludzkości za brak szacunku dla chleba (Siarkowski 1879, s. 23), natomiast część monografii opisująca miejscową gwarę zilustrowana została Powiastką o zbójcach, będąca realizacją wątku podaniowegoT 8255 „Zbóje” (Siarkowski 1878, s. 242-244). Również w rozdziale pt. Mitologia i demonologia monografii poświęconej ludowi z okolic Pińczowa znalazło się wiele podań wierzeniowych i → bajek magicznych, m.in. T 331A „Bieda” (Siarkowski 1885, s. 52-53), T 5085 → „Dziwożona (kraśnię)” (Siarkowski 1885, s. 54-55), T 3151 „Inkluz” (Siarkowski 1885, s. 58) czy T 4061 → „Płanetnik” (Siarkowski 1885, s. 60-61). Obszerna kolekcja → bajek ludowych spisanych przez Siarkowskiego została ogłoszona w „Zbiorze Wiadomości do Antropologii Krajowej” pt. Podania i legendy o zwierzętach, drzewach i roślinach (Siarkowski 1883). Znalazło się tu 45 tekstów o roślinach i zwierzętach, przede wszystkim bajek ajtiologicznych, np. T 2503 „Koń zawsze głodny” (Siarkowski 1883, s. 108), T 2501 „Świnia – ciotka” (Siarkowski 1883, s. 109), T 2636 „Grzyby” (Siarkowski 1883, s. 119) i T 2652 „Topola i brzoza” (Siarkowski 1883, s. 117), oraz informacji wierzeniowych o → smoku (Siarkowski 1883, s. 116) i → wilkołaku (Siarkowski 1883, s. 107).
Siarkowski współpracował z Kolbergiem nie tylko w ramach prac Komisji Antropologicznej, ale był także zaangażowany w zbieranie materiałów do poświęconych Kielecczyźnie i Radomszczyźnie tomów Ludu (Krzyżanowski 1980, s. 175). Wśród zamieszczonych w drugiej części Kieleckiego materiałów pochodzących z badań Siarkowskiego znalazły się również „baśnie, gadki i legendy” (Kolberg 1963, s. III) w liczbie 22 wariantów (Skrukwa 1969, s. 255). Wśród nich m.in. realizacje wątków T 307 → „Królewna strzyga” (Kolberg 1963, s. 228-229), T 2442 „Ucieczka św. Rodziny do Egiptu” (Kolberg 1963, s. 242-243) oraz opowieść komiczna – T 1533 „Podział kapłona” (Kolberg 1963, s. 245-246).
Władysław Siarkowski prowadził badania terenowe samodzielnie podczas corocznych urlopów wypoczynkowych, ponadto zbierał cenne informacje w archiwach państwowych i kościelnych, do których z racji wykonywanej profesji miał ułatwiony dostęp. Często korzystał również z pomocy innych księży, nauczycieli wiejskich oraz uczniów i uczennic, których angażował w spisywanie tekstów pieśni i bajek oraz wiadomości o ludowej obrzędowości (Michalska-Bracha, Bracha 2000, s. XIX-XX). Będąc amatorem ukształtowanym przez XIX-wieczne prądy intelektualne, skupiał się przede wszystkim na gromadzeniu materiału folklorystycznego oraz rejestrowaniu zanikających obrzędów i zwyczajów, nie poddając ich naukowej analizie. Interesowała go przede wszystkim sfera wierzeń oraz kultury materialnej, a także historia badanego regionu, toteż eksploracje folklorystyczne nie zajmowały w jego działalności najważniejszego miejsca. Ze względu na własne pasje naukowe, jak i wpływ Oskara Kolberga, spisał wiele wariantów popularnych wątków oraz narracji o charakterze memoriałów, które dają wyobrażenie o świętokrzyskim folklorze tradycyjnym.
Źródła: Kolberg O., DW, t. 19, 1963 (1886); Siarkowski W., Materiały do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc, cz. I, ZWAK 1878, t. 2; cz. II, ZWAK 1879, t. 3; cz. III, ZWAK 1880, t. 4; Siarkowski W., Podania i legendy o zwierzętach, drzewach i roślinach, ZWAK 1883, t. 7; Siarkowski W., Materiały do etnografii ludu polskiego z okolic Pińczowa, ZWAK 1885, t. 9.
Opracowania: ZWAK 1879, t. 3, cz. III,z. II,Górski R., Siarkowski Władysław, [w:] SFP, 1965; Krzyżanowski J., W świecie bajki ludowej, 1980; Firlej W., Piśmiennictwo ks. Władysława Siarkowskiego, [w:] Siarkowski W., Materiały do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc, 2000; Michalska-Bracha L., Bracha K., Ks. Władysław Siarkowski (1840-1902). Wokół postaci i twórczości, [w:] Siarkowski W., Materiały do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc, 2000; Skrukwa A. Władysław Siarkowski – współpracownik Oskara Kolberga, [w:] W świecie pieśni i bajki. Studia folklorystyczne, red. Górski R., Krzyżanowski J., 1969.
